ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 11، بهمن 1401 ، شماره پی در پی 81

سبک شناسی اشعار عباس باقری (مجموعه های صبح در پرگار و از پلک سنگ)

صفحه (43 - 66)
یوسف کرمی چمه (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : دی 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1401

چکیده

زمینه و هدف: شعر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، یکی از شاخه های درخت تناور شعر معاصر فارسی است. این نوع شعر، که اغلب بدلیل ویژگیها و خصوصیات محتواییش شناخته میشود، شاخصه های زبانی و بیانی خاص خود را نیز دارد. عباس باقری، شاعر مشهور سیستانی، جزو شاعران صاحب سبک جریان شعر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بشمار میرود. در این مقاله، دو مجموعه شعر او سبک شناسی شده است.

روش مطالعه: در مقالۀ حاضر از روش تحلیل متن و منابع کتابخانه ای استفاده شده و محدوده و جامعۀ موردمطالعه، دو مجموعۀ صبح در پرگار (1368) و از پلک سنگ (1386) است.

یافته ها: بسامد واژه های مذهبی و عرفانی، واژه ها و اصطلاحات جنگی و نامهای جغرافیایی مربوط به جبهه، واژه ها و اصطلاحات عربی در مجموعۀ «از پلک سنگ» بیشتر است. کاربرد نامها و واژه های بومی و محلی در شعر باقری قابل توجه است. مهمترین صورخیال شعر او، تشبیه (بخصوص حسی به حسی و اضافۀ تشبیهی) و تلمیح (بخصوص تلمیحات مذهبی) است. توجه به شهید و شهادت، عاشورا و کربلا، جانبازان و آزادگان، خانوادۀ رزمندگان، وطن دوستی، مبارزه با استعمار و جهل و مادی گرایی حاکمان همسایه، و بیان فقر و مشکلات اقتصادی از مضامین شعر اوست.

نتیجه گیری: میتوان گفت بین این دو دفتر و بطور کلی تمام اشعار باقری از نظر فرم و صورت و محتوا، ارتباط وجود دارد. اشعار باقری بیشتر در قالبهای آزاد و نیمایی است و با زبانی ساده و روان و بهره گیری از صور خیال ساده و آشنا سروده شده اند. در اشعار این دو دفتر عمدتاً مضامین اجتماعی مانند توجه به فقر و مشکلات اقتصادی، جهل و ظلم و ستم حاکمان همسایه، استعمار و سرمایه داری، تقابل تاریخی حق و باطل و مضامین مربوط به دفاع مقدس و انقلاب دیده میشود. در شعر او، تأثیر فرهنگ، تاریخ، اقلیم و طبیعت سیستان برجسته است.

کلمات کلیدی
عباس باقری , صبح در پرگار , از پلک سنگ , سبک شناسی

• باقری، عباس. (1368). صبح در پرگار. تهران: برگ.
• باقری، عباس. (1386). از پلک سنگ. تهران: صریر.
• حداد خانشان، مریم؛ امانی، رستم؛ و فرضی، حمیدرضا. (1400). تحلیل سبک شناسی اشعار تقدیمی به شخصیتهای پایداری انقلاب اسلامی و دفاع مقدس. سبک شناسی نظم و نثر فارسی، دورۀ چهاردهم، شمارۀ پیاپی 62، صص 161 – 141.
• حقوقی، محمد. (1377). شعر نو از آغاز تا امروز. جلد اول، تهران: ثالث.
• خواجه نصیرالدین طوسی. (1355). اساس الاقتباس. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• زیلابی، عزیز و همکاران (1401). تحلیل سبک شناسی اشعار آیینی شاعران پس از انقلاب. سبک شناسی نظم و نثر فارسی، دورۀ پانزدهم، شمارۀ پیاپی 73، صص 43 – 23.
• سنگری، محمدرضا. (1380). نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس. جلد دوم، تهران: پالیزان.
• شایان مهر، علیرضا. (1391). جامعه شناسی جنگ. تهران: جامعه شناسان.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1370). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
• شمیسا، سیروس. (1378). کلیات سبک شناسی. تهران: فردوس.
• صنعتی، محمدحسین. (1389). آشنایی با ادبیات دفاع مقدس. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس.
• علیپور، مصطفی. (1380). ساختار زبان شعر امروز. تهران: فردوس.
• قاسم نژاد، علی. (1376). «ادبیات جنگ»، فرهنگنامۀ ادبی فارسی، زیر نظر حسن انوشه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 48-52.
• کاظمی، محمدکاظم. (1390). ده شاعر انقلاب. تهران: سورۀ مهر.
• کافی، غلامرضا. (1381). دستی بر آتش. شیراز: نوید شیراز.
• کاکایی، عبدالجبار. (1376). آوازهای نسل سرخ. تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر عروج.
• کاکایی، عبدالجبار. (1380). بررسی تطبیقی موضوعات پایداری در شعر ایران و جهان. تهران: پالیزان.
• کرامت، سید علی نقی. (1395). آوای رود. تهران: مارون.
• گرجی زاد، رضا. (1388). درد نغمه های روزگار بغرنج، کیهان فرهنگی، شمارۀ 276 و 277، صص 78 – 80.
• محمدی، محمدحسین. (1374). فرهنگ تلمیحات شعر معاصر. تهران: میترا.
• مقدادی، بهرام. (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی (از افلاطون تا عصر حاضر). تهران: فکر روز.
• همایی، جلال الدین. (1371). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.